Cukrzyca typu 1 jest najczęstszym typem cukrzycy rozpoznawanym u dzieci i młodzieży. Na typ 1 choruje ponad 90% cukrzycowych pacjentów pediatrycznych.

W czym tkwi problem?

Cukrzyca to choroba metaboliczna, a głównym jej objawem jest hiperglikemia (duża ilość glukozy we krwi). Z czego wynika problem? Chodzi o brak insuliny. A w tym konkretnym typie cukrzycy problemem jest niszczenie komórek trzustki. Nie ma komórek, które produkują insulinę, więc nie ma insuliny.

Co niszczy wspomniane komórki? Komórki układu immunologicznego (autoprzeciwciała) danej osoby. Reagują one nieprawidłowo pod wpływem czynników genetycznych (jest kilka określonych genotypów, które predysponują do takiej nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego) ale i czynników środowiskowych (podejrzewa się wiele – między innymi infekcje wirusowe czy niedobory witaminy d).

Jedzenie słodyczy nie spowoduje u dziecka wystąpienia cukrzycy typu 1. Co nie oznacza, że popieram ich podawanie dziecku 🙂 Nie uważam jednak aby straszenie cukrzycą było tutaj rozwiązaniem.

Trochę odmienny mechanizm występuje w przypadku cukrzycy typu 2 – tutaj czynnikiem predysponującym do jej wystąpienia jest otyłość (nadmierna ilość spożywanych kalorii, plus brak aktywności mogą się przyczynić do jej wystąpienia).

Jak często występuje?

Statystyka mówi o zwiększającej się ilości zachorowań. A nie do końca poznana jest przyczyna tego stanu rzeczy. Podejrzewa się jednak czynniki środowiskowe.

Większą ilość rozpoznań datuje się na miesiące jesienno-zimowe co potwierdza udział czynników wirusowych. Niewątpliwy swój udział ma także dieta dziecka – czynniki żywieniowe czy nadmierny przyrost masy ciała od okresu niemowlęcego, ale także zanieczyszczenie środowiska.

Szacuje się, że na całym świecie cukrzyca typu 1 rozwija się rocznie u około 77 000-80 000 dzieci do 15. roku życia, a ponad 110 000 w grupie dzieci starszych (powyżej 15rż).

Obserwuje się różnice w zapadalności na cukrzycę typu 1 w różnych krajach. W Finlandii (60/100 000) czy Kanadzie (50/100 000) tych zachorowań jest więcej. A np w Japonii (2/100 000) bardzo mało. Z kolei u Azjatów mieszkających w Wielkiej Brytanii częściej obserwuje się cukrzycę niż u ich krewnych mieszkających w krajach ojczystych.

Objawy

Moment ujawnienia objawów nie jest początkiem choroby dziecka i to chciałabym abyście zapamiętali. W przypadku cukrzycy typu 1 wyróżniamy tzw etap przedkliniczny choroby. Trwa on miesiące, a nawet lata.

We krwi pojawiają się wspomniane wcześniej przeciwciała, które atakują komórki trzustki. Stopniowo tych komórek jest coraz mniej ale żadne objawy nie są przez dziecko sygnalizowane ani żadnych niepokojących dolegliwości nie obserwuje u dziecka rodzic.

Musi dojść do prawie całkowitego zniszczenia komórek produkujących insulinę aby pojawiły się objawy. A wtedy choroba ujawnia się nagle, gwałtownie.

Wspomniany nadmiar glukozy we krwi powoduje, że w okresie od jednego do kilku tygodni pojawiają się u dziecka:

• pierwszym objawem cukrzycy u dziecka może być śpiączka
• wzmożone pragnienie
• osłabienie (narastające w czasie)
• wielomocz
• ubytek masy ciała
• może pojawić się nieostre widzenie (co trudno zdiagnozować u najmniejszych dzieci, bo tego nie zgłoszą)
• zakażenia skóry ale i zakażenia zewnętrznych narządów płciowych 
• pojawić się mogą nudności, wymioty, bóle brzucha, zaburzenia świadomości (śpiączka)
• pojawić się może charakterystyczny, pogłębiony oddech, a z ust może być wyczuwalny zapach acetonu

Czy cukrzycą można się zarazić?

Nie. To nie jest choroba zakaźna. O tym trzeba mówić głośno i edukować w tek kwestii dzieci. Dla większości dorosłych to jest oczywiste, ale dzieci mają prawo tego nie wiedzieć.

Leczenie

Skoro problemem jest brak insuliny to należy te problem naprawić. Insulina jest podawana osobom chorym od prawie 100 lat i nie ma tutaj ALTERNATYWNEJ metody leczenia.

W 1991 roku 5-letni chłopczyk chory na cukrzycę typu 1, zmarł w Finlandii, bo rodzice zaprzestali podawani insuliny na rzecz ziołowych i parowych kąpieli. Zarówno rodzice, jak i szarlatan zostali oskarżeni o spowodowanie śmierci dziecka.

Niestety nie jest to jedyna taka historia.

Medycyna ma jednak duże sukcesy leczenia cukrzycy. Celem tego leczenia jest nie tylko poprawa samopoczucia dziecka tu i teraz. Chodzi również o zmniejszenie ryzyka powikłań choroby.

Leczenie dziecka z cukrzycą typu 1 powinno być rozpoczęte w wysokospecjalistycznym ośrodku. Stosuje się wielokrotne wstrzyknięcia lub ciągły wlew podskórny z pomocą pompy insulinowej.

Podaż insuliny musi być odpowiednio przeliczana. Dostosowywana do danego pacjenta, jego diety (przelicznik na wymienniki węglowodanowe), aktywności fizycznej i pory dnia.

U dzieci z cukrzycą konieczne są wielokrotne w ciągu dnia pomiary stężenia glukozy za pomocą glukometru. Wygląda to tak:

Dieta dziecka chorującego na cukrzyce typu 1 powinna być oczywiście zdrowa i zbilansowana (chociaż to akurat dotyczy wszystkich dzieci i dorosłych).

Aktywność fizyczna jest oczywiście zalecana. A do tego wszystkiego dochodzi edukacja dziecka i jego rodziny. To nie jest dodatek do leczenia. To jego podstawa. To szczególnie ważne w przypadku tej choroby.

Powikłania cukrzycy

Gdy pada takie hasło to większość z Was pewnie myśli o stopie cukrzycowej.

U dzieci, zwłaszcza u takich u których kontrola choroby jest gorsza, mogą pojawić się powikłania okulistyczne (zmiany w siatkówce oka), nefrologiczne (nadciśnienie, białkomocz) i neurologiczne (uszkodzenia nerwów i tutaj właśnie zaklasyfikujemy wspomnianą stopę cukrzycową).

Im gorzej pacjent radzi sobie z kontrolą choroby tym ryzyko powikłań jest większe.

Urlop od cukrzycy?

Cukrzyca typu 1 to choroba na całe życie i na całą dobę. Krótko po rozpoznaniu choroby może się jednak pojawić tak zwany miesiąc miodowy, czyli remisja. Jest to okres zmniejszenia zapotrzebowania na insulinę. Może on trwać nawet pół roku. Zmniejsza się poziom glukozy we krwi a tym samym należy zmniejszyć dawki insuliny. Ale jest to sytuacja przejściowa i wymaga częstych kontroli poziomu glukozy.

Każdy pacjent z rozpoznaną cukrzycą typu 1 powinien pozostawać pod opieką lekarza diabetologa. Wizyty odbywają się średnio co 3-6 miesięcy.

Raz do roku należy przeprowadzić badanie okulistyczne i badanie w kierunku nefropatii cukrzycowej. Taki „sprawdzian” stanu oczu i nerek.

Dzieci z cukrzycą typu 1 mogą zmagać się również z tak zwanymi chorobami towarzyszącymi. Zaliczyć do nich możemy celiakię, ale i choroby tarczycy, skóry czy nadkażenia.

U dzieci coraz więcej jest również przypadków cukrzycy typu 2, a ten wzrost ilości zachorowań jest niestety związany z epidemią otyłości. To już jednak temat na oddzielny wpis.

Jeśli chcecie edukować Wasze dzieciaki w temacie chorób przewlekłych to polecam Wam (kolejny już raz) książkę, której jestem patronem medialnym: „Wróżka Zuzia i cudowne dzieci” autorstwa mojej koleżanki (mamy-lekarki) – Magdaleny Kryger.

Źródła:

• Pediatria t. 1-2 Wydanie: II zmienione i uaktualnione, 2018 Redakcja naukowa: Wanda Kawalec, Ryszard Grenda, Marek Kulus Wydawca: PZWL Wydawnictwo Lekarskie
• Cukrzyca typu 1 u dzieci, młodzieży i dorosłych Ragnar Hanas
• World Health Organisation: Definition and Diagnosis of Diabetes Mellitus and Intermediate Hyperglycaemia: Report of a WHO/IDF Consultation. Geneva, Switzerland: World Health Organisation, 2006
• M.E. Craig, C. Jefferies, D. Dabelea, N. Balde, A. Seth, K.C. Donaghue. Definition, epidemiology, and classification of diabetes in children and adolescents. Pediatric Diabetes, 2014; 15 (suppl. 20): 4–17
• American Diabetes Association: Diagnosis and classification of diabetes mellitus. Diabetes Care, 2014; 37 (suppl. 1): S81–S90
• Zeitler P., Fu J., Tandon N., et al.: Type 2 diabetes in the child and adolescent. Pediatr. Diabetes, 2014; 15 (suppl. 20): 26–46
• American Diabetes Association: Standards of medical care in diabetes – 2014. Diabetes Care, 2014; 37 (suppl. 1): S14–S80