Ostatnio na instagramie zrobiłam wam mały quiz w temacie wirusowego zapalenia wątroby typu B (wzw b). Wzięło w nim udział ponad 4000 obserwatorów. Niektóre pytania nie sprawiły wam większego problemu, ale były też takie na które większość odpowiadała źle.
Wymyśliłam, że tym razem omówienie quizu zrobię w formie wpisu na bloga. Tym bardziej że do tej pory brakowało tutaj tematyki WZW B.
Quiz możecie podejrzeć w wyróżnionych relacjach na instagramie:
https://www.instagram.com/mamapediatra_blog/
Podstawowe i ważne informacje
WZW B, czyli wirusowe zapalenie wątroby typu b to choroba wywołana przez wirusa HBV. W przebiegu WZW B dochodzi do martwicy komórek wątroby, a w konsekwencji do uszkodzenia samej wątroby.
Wirus HBV nie jest jednym wirusem, który może uszkadzać wątrobę. Jest więcej wirusów, bakterii czy pasożytów. Co więcej oprócz czynników infekcyjnych mamy również kilka innych. Do uszkodzenia wątroby w przebiegu jej zapalenia mogą doprowadzić min leki, toksyny, procesy autoimmunizacjne i czynniki metaboliczne.
Trochę statystyki
Samo WZW B może przebiegać jako infekcja ostra lub przewlekła.
Światowa organizacja zdrowia (WHO) szacuje, że na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B choruje około 240 000 000 osób (!) – w samej Europie 15 mln. Co gorsze ponad 850 000 co roku umiera z powodu ostrego zakażenia i jego powikłań.
W Polsce zakażone wirusem HBV jest ok. 3% populacji (czyli co trzydziesty Polak). Ten odsetek może być źródłem zakażenia dla innych.
Wirus HBV jest 100 razy bardziej zakaźny niż wirus HIV!
Jak dochodzi do zakażenia?
Zakażenie może nastąpić w wyniku przetoczenia krwi, przeszczepienia narządu, kontaktu ze sprzętem medycznym. Na szczęście te drogi zakażenia w ostatnich latach mają mniejsze znaczenie (chociaż nadal istnieje ryzyko). Dzięki szczegółowym badaniom, a także używaniu sprzętu jednorazowego i zaostrzonym procedurom bezpieczeństwa udało się zmniejszyć udział tej drogi zakażenia.
Z innych potencjalnych źródeł zakażenia należy wymienić zakład fryzjerski, studio tatuażu, kontakt płciowy, ale też drogę wertykalną, czyli przez łożysko. Ta ostatnia ma w pediatrii szczególne znaczenie i aktualnie jest najczęstszą drogą zakażenia HBV u dzieci.
Objawy
Skoro WZW B to inaczej wirusowe zapalenie wątroby, to mogłoby się wydawać że objawy będą dotyczyły właśnie tego narządu. Nic bardziej mylnego.
Jak wspomniałam sam przebieg WZW B może być ostry albo przewlekły (jest jeszcze postać nadostra, która przebiega w sposób piorunujący).
Zaczyna się od mało specyficznych objawów – nudności, brak apetytu, objawy grypopodobne, bóle mięśniowo-stawowe, gorączka, niekiedy wysypka. Wiele infekcji dziecięcych może przebiegać w podobny sposób.
W dalszej kolejności pojawić się może żółtaczka, ból po prawej stronie pod żebrami (czyli w miejscu, w którym znajduje się wątroba). A w badaniach laboratoryjnych obserwuje się min wzrost ALAT i ASPAT.
W trakcie przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby choroba może przebiegać skrycie i dopiero jak „wysiądzie” i dojdzie do marskości to może zostać postawione rozpoznanie.
Do momentu jak padło słowo „marskość” to pewnie nie brzmiało strasznie. Ile to infekcji wirusowych o podobnym przebiegu zdarza się na co dzień. Ale niestety choroba niesie za sobą również ryzyko powikłań. Marskość wątroby, rak wątrobowokomórkowy, zapalenie nerek, zapalenie stawów.
Rocznie na świecie umiera ok 850 000 ludzi z powodu ostrego wzw b i jego powikłań.
Nie brzmi to dobrze
W związku z tym WHO (światowa organizacja zdrowia) wyznacza krajom członkowskim cel w postaci eliminacji WZW jako zagrożenia dla zdrowia publicznego do 2030 roku.
W Polsce liczba chorych w ostatnich latach szczęśliwie znacznie się zmniejszyła. Nie tylko pod wpływem postępu badań i wprowadzenia jednorazowych sprzętów. Nadal jednak choroba nie została wyeliminowana, a min rosnący napływ emigrantów czy uchylanie od szczepień nie wydaje się prognozować eliminacji choroby.
Szczepienie – ochrona przed wzw b i jego powikłaniami
Od 1989 roku w Polsce wykonywano szczepienia noworodków, których matki zakażone były wirusem HBV. Rok później wprowadzono obowiązkowo szczepienia uczniów szkół i uczelni medycznych (czyli grup zawodowo bardziej narażonej na kontakt z wirusem i zakażenie).
W kolejnych latach program szczepień rozszerzano o kolejne osoby i od 1996 szczepimy wszystkie noworodki.
Tak jest do dzisiaj. Szczepienie jest w kalendarzu szczepień obowiązkowe i podawane jeszcze w szpitalu.
Tylko Polska?
WHO zrzesza 194 państwa członkowskie. 185 z nich prowadzi powszechne szczepienia przeciw wzw b, z czego ponad połowa szczepi w 1. dobie po urodzeniu.
Są kraje, które nie prowadzą szczepień ochronnych przeciw wzw b (np Dania, Finlandia) – szczepi się jedni niemowlaki z grup ryzyka. Sytuacja ta niepokoi ze względu na coraz większą liczbę imigrantów z rejonów o dużej zapadalności na wzw b. Świat się zmienia, ludzie coraz częściej się przemieszczają i emigrują, co należy również uwzględniać w kalendarzach szczepień.
Noworodki
W chwili obecnej – o czym wspomniałam wyżej – droga wertykalna, czyli przez łożysko, jest główną drogą zakażenia dla dzieci.
Stąd szczepienia podawane jeszcze na oddziale noworodkowym. Mają uchronić dziecko przed potencjalnym zakażeniem od matki. Jest to o tyle istotne, że jeśli dojdzie do zakażenia u małych dzieci to są one bardziej narażone na późniejsze powikłania i rozwój raka wątrobowokomórkowego.
Ok, ale przecież badamy matkę…
Chociaż tutaj sporo osób miało problem w ankiecie na instagramie. 1400 osób odpowiedziało, że ciężarnych nie bada się w Polsce w kierunku wzw b, a to nieprawda. Badanie jest refundowane między 33-37 tygodniem ciąży. Refundowane przez NFZ, ale wielu ginekologów (chociaż nadal nie wszyscy) zaleca badanie również na początku ciąży (co jest bardzo dobrą praktyką i się chwali).
Patrząc na samą refundację i statystyki, to okazuje się, że wiele kobiet do porodu przychodzi bez wyniku badania w kierunku antygenu HBsAg (chociażby w sytuacji gdy do porodu dochodzi przedwcześnie- a tego przecież nikt nie planuje) nawet 10-20%.
Wcześniaki są szczególną grupą małych pacjentów. Bardziej narażone na różnego rodzaju procedury po porodzie, a tym samym bardziej narażone na ewentualne zakażenie wzw b.
W razie braku badania w momencie zgłoszenia do porodu – należy je jak najszybciej wykonać.
Jest ryzyko
Poza tym warto pamiętać, że nie tylko mama chorująca na wzw b jest źródłem zakażenia dla dziecka. Nadal pozostają inne drogi zakażenia. Każdy kontakt z placówką opieki zdrowotnej jest czynnikiem ryzyka zakażenia wirusem HBV. Nadal jest ryzyko.
Źródłem zakażenia może być również członek rodziny, który o zakażeniu nie wie (a przypominam, że nie wszyscy dorośli szczepieni byli – co widać w tej krótkiej historii szczepień, którą Wam przytoczyłam powyżej).
Co więcej – i tutaj większość moich instagramowych obserwatorów miała rację. Ujemny wynik badania w kierunku antygenu HBsAg nie daje gwarancji, że matka nie jest nosicielką wirusa HBV. Sporadycznie (ale jednak) takie sytuacje zdarzyć się mogą.
Szczepienie
Tak jak wspomniałam szczepienie jest refundowane i obowiązkowe. Pierwsza dawka podawana jest w pierwszej dobie życia. Jej podanie może być jednak uzależnione od wyniku badania ciężarnej w kierunku HBsAg.
Jeśli mama dziecka nie miała badania HBsAg lub miała badanie i jego wynik jest dodatni, to podajemy szczepienie w pierwszych 12h życia. Dodatkowo podajemy też immunoglobuliny jeśli wynik jest dodatni!
Jeśli mama dziecka miała badanie i wynik jest ujemny to wykonujemy szczepienia najlepiej w pierwszych 24 h życia. Standardowo podajemy trzy dawki szczepionki przeciw WZW typu B (pierwsza dawka po prokozie – kolejne na wizytach w POZ). U dzieci z masą ciała poniżej 2kg podajemy jedną dawkę więcej (łącznie 4 dawki).
Pamiętajcie, że wzw b wchodzi w skład szczepionek 6w1, więc jeśli wybraliście je dla swojego dziecka to nie ma potrzeby dodatkowego podawania preparatu wzw b w osobnych wkłuciu.
Standardowe szczepienie zapewnia ochronę u ponad 96% zdrowych noworodków, dzieci i młodzieży oraz u ponad 90% zdrowych osób dorosłych.
Podsumowanie
WZW typu B to jedna z najgroźniejszych chorób zakaźnych. W końcu choroba, która może doprowadzić do raka raczej nie może zostać nazwana przyjaznym wirusem.
Niezwykle ważne jest badanie ciężarnych kobiet – najlepiej dwukrotnie w trakcie ciąży, a nie tylko zgodnie z refundacją NFZ i podjęcie decyzji o ewentualnym szybszym szczepieniu (12h) i dodatkowym podaniu immunoglobuliny, które uchronią noworodka przed jedną z najgroźniejszych chorób zakaźnych.
Osoba dorosła, która nie zna swojej historii szczepień, albo nie była szczepiona to jak najbardziej zaszczepić się powinna! Podanie trzech dawek daje ochronę i nie jest wymagane doszczepianie w kolejnych latach. Nie ma też konieczności oznaczania przeciwciał u osób zdrowych, które zrealizowały pełen schemat szczepienia.
Nie jest możliwe zachorowanie na wirusowe zapalenie wątroby w wyniku podania szczepionki przeciw wzw b.
Zachęcam Was do zakupu ebooka szczepionkowego „309 pytań o szczepienia” gdzie znajdziecie odpowiedzi na całe mnóstwo pytań!
Źródła:
- Komunikat głównego inspektora sanitarnego w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2020
- szczepienia.info
- GLOBAL HEALTH SECTOR STRATEGY ON VIRAL HEPATITIS 2016–2021
- Marshall G.S. The Vaccine Handbook TM : A Practical Guide for Clinicians; 2004 by Lippincott Williams&Wilkins Philadelphia USA
- Red Book: 2009 Report of the Committee in Infectious Diseases. 28th ed. Elk Grove Village USA
- Centers for Disease Control and Prevention. CDC Health Information for International Travel 2010. Atlanta: U.S. Department of Health and Human Services, Public Health Service,2009.
- van Damme P. i wsp. Hepatitis B vaccines, w: Vaccines, red. Plotkin SA, Orenstein WA, Offit PA Vaccines 6th ed Saunders Elsevier 2013, str. 205-234.
- McMahon B.J., Dentinger C.M., Bruden D. i wsp.: Antibody levels and protection after hepatitis B vaccine: results of a 22-year follow-up study and response to a booster dose. J. Infect. Dis., 2009; 200: 1390-1396.
- Polska Grupa Ekspertów HBV- Zespół ds Szczepień: Szczepienia przeciwko wirusowym zapaleniom wątroby typu A i B. Przegl Epidemiol 2012; 66, 89-91.
- Summary of Key Points; WHO Position Paper on Vaccines against Hepatitis B, July 2017
- Hepatitis B Vaccination Recommendations for Infants, Children, and Adolescents. MMWR 2005; 54(RR-16)
- Piwowarow K., Stępień M. Wirusowe zapalenie wątroby typu B w Polsce w 2013 r. Przegl Epidemiol 2016, 70, 231-241.
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 r. w sprawie standardów postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem.
Byłam szczepiona na WZW typu B jak byłam dzieckiem w wieku szkolnym, ale dostałam tylko 2 dawki. Po drugiej dawce miałam badanie krwi, które wykazało że mam przeciwciała i nie musiałam przyjmować 3 dawki. Po czym 20 lat później kiedy byłam w ciąży, miałam badanie i wyszło że nie mam przeciwciał więc 2 dawki przyjęłam w ciąży a trzecią po porodzie. A dzieci zaszczepione w pierwszej minucie życia-dosłownie, jeszcze przed urodzeniem łożyska. (Nie rodziłam w Polsce)
Czy szczepionka WZW jest bezpieczna dla noworodka który ma stwierdzona niedokrwistość i był leczony antybiotykami po porodzie?
Czy niedokrwistość jest przeciwskazaniem do szczepień jakichkolwiek?
jest bezpieczna, a sama niedokrwistość przeciwwskazaniem nie jest. O ile dziecko jest w dobrym stanie ogólnym .
Co dalej, eśli po Euvax były trzykrotnie powiększone próby wątrobowe, ALAT i Aspat, wymioty wodą nawet po dwóch godzinach po karmieniu, co z kontynuacją szczepienia?
a skąd pomysł że to po euvax i jak bardzo powiększone? wymioty w jakim czasie od szczepienia? jakieś badania wykonano?
A czy jeśli kilka lat temu przyjęłam tylko jedną dawkę szczepienia na wzwA to teraz powinnam zaszczepić się od nowa?
Nie jest do końca prawdą, że podanie trzech dawek daje dożywotnią ochronę. Po okresie około 10-15 lat warto sprawdzić üpoziom przeciwciał. Poniżej 10 i należy przyjąć kolejną dawkę szczepienia. Można niestety naciąć się myśląc, że jest się bezpiecznym przez całe życie bo przyjęło się trzy dawki szczepienia. Dodatkowo przed szczepieniem warto sprawdzić czy nie jest się już zakażonym. Tak jak wspomniane jest w artykule, wiele osób nie wie, że jest nosicielami, a wtedy szczepienie nic już nie pomoże.
nie ma takich zaleceń żeby poniżej 10 podawać dodatkowe dawki. kiedyś było takie zalecenia, ale kolejne badania pokazały, ze u niektórych osób nawet wielokrotne powtarzanie szczepienia nie powoduje wzrostu przeciwciał. Same przeciwciała to nie jest jedyny wyznacznik skuteczności szczepienia. https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/wzw-b/?strona=13#czy-po-szczepieniu-przeciw-wzw-b-nalezy-rutynowo-oceniac-stezenie-przeciwcial-anty-hbs-we-krwi
Oczywiście, rutynowo nie ma potrzeby sprawdzania ilości przeciwciał. Ale po kilku/kilkunastu latach warto ocenić poziom przeciwciał, gdyż z czasem ilość przeciwciał spada. Nawet w artykule, które Pani przywołuje, jest informacja, że w przypadku braku odpowiedzi na podstawowe szczepienie, należy przyjąć ponownie pełen pakiet podstawowy. Czyli warto jednak to sprawdzić. Dodatkowo jest tam informacja, że „Powszechnie przyjęto, że minimalny ochronny poziom przeciwciał anty-HBs wynosi 10 mIU/ml”. Wiem z własnego doświadczenia (jestem pod opieką hepatologa), że warto sprawdzić poziom przeciwciał po 10-15 latach i ewentualnie doszczepić się kolejną dawką jeżeli poziom przeciwciał jest bliski 10. W przychodni, w której ja się szczepiłam też mówiono, że pakiet trzech szczepień chroni przez całe życie. Niestety lekarze specjalizujący się w chorobach wątroby nigdy mi tego nie potwierdzili, a wręcz zalecili doszczepienie się po określeniu ilości przeciwciał. Jednych widocznie szczepienie chroni przez całe życie, innych krócej, dlatego warto być czujnym. Mój komentarz powstał, gdyż nie zgadzam się z Pani stwierdzeniem, że cyt. „Podanie trzech dawek daje ochronę i nie jest wymagane doszczepianie w kolejnych latach.” Każdy zrobi jak uważa. Dużo rodziców czyta takie blogi więc może akurat komuś to pomoże. Pozdrawiam.
Witam. Dzisiaj na Facebooku w relacji ukazało się zdjęcie z tekstem że pojawiło sie kilka znowu dziwnych gorączek czym to jest związane i to są jakieś 3dniowki? I jak można zarazić się bostonką? Serdecznie pozdrawiam Katarzyna Błach
Świetny artykuł. Wszystko jasno i czytelnie wytłumaczone.