Sama definicja bezdechu zmieniła się w medycynie na przestrzeni kilkudziesięciu lat. O ile sam bezdech zawsze był, jest i będzie zaprzestaniem oddychania, o tyle zmieniło się kryterium czasowe. Wyobraźcie sobie, że w latach 50. XX wieku o bezdechu mówiło się gdy dziecko nie oddychało przez 2 minuty (!). Pod koniec tego okresu, w 1959 roku zmniejszono czas o połowę i stopniowo doprecyzowano tę kwestię.

Rodzaj bezdechu

Bezdech może być obturacyjny (taki występuje u dzieci najczęściej i związany może być na przykład z przerostem migdałków, infekcją dróg oddechowych czy obecnością ciała obcego), centralny (u wcześniaków, u noworodków) lub mieszany.

Jednym z najważniejszych zdań tego wpisu jest: Bezdech może występować u zdrowych noworodków i niemowląt. Doświadczy go 1 na 100 urodzonych noworodków (ale ta częstość rośnie wraz ze stopniem niedojrzałości noworodka).

Zdrowy bezdech

Epizody bezdechu mogą występować u zdrowego noworodka czy niemowlaka w trakcie ssania i połykania pokarmu. Zdarzają się również takie serie bezdechu – zatrzymania czynności oddechowej na nie dłużej niż 20 sekund, bez innych objawów, w powtarzających się seriach (minimum 3). Przy oglądaniu gardła, oczyszczaniu nosa, w reakcji na hałas itp. Takie chwilowe przerwy w oddychaniu mogą występować i wiążą się z ogólną niedojrzałością narządową (w tym niedojrzałością układu nerwowego).

Bezdech u wcześniaków

Wcześniaki to szczególna grupa małych pacjentów. Bezdech jest niejako wpisany w pierwsze tygodnie ich życia. Dotyczy zwłaszcza dzieci urodzonych przed 28 tygodniem ciąży. Bezdech u wcześniaków to zwykle nie tylko zatrzymanie przepływu powietrza przez drogi oddechowe na dłużej niż 20 sekund. Towarzyszyć może mu sinica lub bladość, zwolnienie akcji serca i zwiotczenie dziecka. Takie sytuacje wymagają interwencji i nierzadko resuscytacji. Z takich epizodów zwykle dziecko wyrasta (po 43. tygodniach od poczęcia) – w miarę jak dojrzewa układ nerwowy. Do tego czasu wcześniak wymaga obserwacji (również po szczepieniu), także w domu (monitory oddechu) i niekiedy stosowania leczenia.
Jeśli bezdech u wcześniaka nie występuje od 7 dni, to zwykle uznaje się, że ryzyko jego ponownego wystąpienia jest niskie i takiego maluszka można wypisać do domu z zaleceniem obserwacji.

Bezdech u noworodka

Nie musi koniecznie wynikać z niedojrzałości układu nerwowego. Do bezdechu predysponują również:

• zakażenia
• niedotlenienie okołoporodowe
• wrodzone choroby metaboliczne
• niewłaściwa temperatura otoczenia
• podawanie matce leków z grupy opioidów lub dużych dawek preparatów magnezu bezpośrednio przed porodem
• stosowanie w leczeniu noworodka leków powodujących ograniczenie czynności ośrodka oddechowego w mózgu
• krwawienia wewnątrzczaszkowe
• martwicze zapalenie jelita
• refluks żołądkowo-przełykowy (tutaj eksperci są podzieleni czy refluks jest bardziej przyczyną czy następstwem bezdechu)
• szczepienie (konieczność monitorowania oddechu w 48-72 godziny po szczepieniu, zwłaszcza u wcześniaków urodzonych przed 28. tygodniem ciąży).

Jeśli bezdechy były, ustały i po kilku dniach znowu powróciły to może to świadczyć np o zakażeniu uogólnionym (sepsa) i wymaga dokładniejszej diagnostyki.

Kiedy się niepokoić? 

• Gdy bezdech trwa dłużej niż 20 sekund
• Jeśli bezdech trwa krócej niż 20 sekund, ale towarzyszy mu sinica lub spadek akcji serca
• W sytuacji gdy bezdech wymaga też resuscytacji
• bezdech wywołuje zaburzenia rytmu serca (bradykardia)
• lub gdy bezdechy powtarzają się bez widocznej przyczyny w okresie ponoworodkowym

Jeśli miała miejsce któraś z powyższych sytuacji – powiedz o tym lekarzowi.

Co robić?

Jeśli bezdech trwa krótko i nie towarzyszą mu dodatkowe objawy, to nie wymaga zwykle żadnego postępowania. Jeśli trwa 20 sekund lub więcej, lub trwa krócej i towarzyszą mu sinica czy zwiotczenie, to należy szybko wyjąć dziecko z łóżeczka, obrócić buzią ku dołowi i poklepać po plecach. Przy braku poprawy wezwać pogotowie, a do czasu jego przyjazdu stosować sztuczne oddychanie i masaż serca (klik).

Zapobieganie

1. Zapewnij dziecku odpowiednią temperaturę do spania – duże wahania temperatury sprzyjają występowaniu bezdechu.
2. Nie stosuj żadnych poduszek ani wałków, które powodują przygięcie czy nadmierne odgięcie głowy noworodka (porównaj również we wpisie o SIDS).
3. Stosowanie monitorów oddechu zaleca się przede wszystkim rodzicom wcześniaków.

Rokowanie

Dzieci, u których występował bezdech ponad 20 sekundowy, z epizodami zwiotczenia, bradykardii, sinicą (zazwyczaj są to wcześniaki urodzone przed 28 tygodniem życia) mają większą szansę w przyszłości na zaburzenia ze strony układu nerwowego. Opieka nad tymi dziećmi zależy od ich ogólnego stanu zdrowia i prowadzona jest przez zespół specjalistów.